कोजाग्रत पूर्णिमाका दिन यःसिँ ठड्याउने परम्परा
किन
ठड्याइन्छ यःसिँ ?
यःसिँ ठड्याउने संस्कारको गहिरो धार्मिक, सांस्कृतिक र प्रतिकात्मक अर्थ रहेको छ।
प्रचलित किंबदन्ती अनुसार -
१. यमलाई रोक्ने प्रतिक
दशैंको
अन्तिम दिन कोजाग्रत पूर्णिमाको रात यमराज पृथ्वीमा भ्रमण गर्न आउने मान्यता छ। यःसिँलाई
यम पृथ्वीमा नआओस् भनी रोक्न प्रतिकको रूपमा ठड्याइन्छ।
२. आकाश र पृथ्वी बीचको सम्बन्धको प्रतिक
यःसिँको ठाडो स्तम्भले आकाशमा रहेका देवताहरु र पृथ्वीमा रहेका मानवहरु बीच सम्पर्क गराउने माध्यमको प्रतिकको रुपमा पनि जनाउँदछ।
३. सनागुथिका
गुथि सदस्यहरुको भेला र उत्सव
यस दिन नेपाल मण्डलका स्थानिय रैथानेहरु बिहान मिर्मिरे उज्यालोमै टोलका विभिन्न सनागुथिका गुथि सदस्यहरु सामूहिक भेला भई “यःसिँ थनेगु” अर्थात् “स्तम्भ उठाउने वा ठड्याउने” कार्य गर्दछन् र आजकै दिनबाट सूर्योदय हुनु भन्दा अगावै “कात्तीसेवा” पर्व अर्थात् स्वयम्भू र चोभाःको हरेक बिहान नियमित दर्शन र पूजा-प्रार्थना गर्न भक्तहरु जाने पर्व थालनी हुन्छ जुन कार्तिक माहिनाको शुक्ल पक्षको पूर्णिमा (कछलाथ्व पुन्हि) सम्म आजको दिन ठड्याइको यःसिँ आ-आफ्नो गुथि सदस्यहरुकै सामूहिक भेलामा ढालेर पर्व समापन गरिन्छ, जसलाई “यःसिँ क्वःथयेगु” भनेर नेपाल भाषामा भनिन्छ।
एक
महिनापछि कार्तिक पूर्णिमाको बिहानै मिर्मिरे उज्यालोमा ठड्याइएको यःसिँ ढालिसकेपछि
“कात्तीसेवा” पर्व पनि समापन हुन्छ। उक्त दिन राती समुदाय मिलेर स्वयम्भू र चोभाःमा
भव्य भोज सम्पन्न गरिन्छ भने हलमलीको मण्डल बनाई स्तुतिगान र पूजा सम्पन्न गरी
हर्षोलास गरिन्छ।
यहाँ उल्लेख गरिएको “सनागुथि” भनेको
समुदायका अर्थात् गुथि सदस्यहरु मध्ये कोहि कसैको देहवसान हुँदा अन्त्येष्टीका
लागि गर्नुपर्ने सम्पूर्ण कार्य गर्ने गुथिलाई जनाउँदछ। यसर्थ पनि यःसिँ ठड्याउने परम्परालाई
यमलाई पृथ्वीमा आउनबाट रोक्ने प्रतिकका रुपमा चलेको किंबदन्ती सबैभन्दा सान्दर्भिक
देखिन्छ। कसै-कसैले यःसिँलाई इन्द्रध्वज वा यमध्वज भनेर भन्ने चलन पनि रहेको छ।
पाठकवृन्दलाई अनुरोधः यस लेखका
केहि सन्दर्भ प्रमाणिक आधार भन्दा पनि जनश्रुतिलाई आधार लिएर लेखिएको हुँदा विमति
उत्पन्न हुन सक्दछ।
